Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2008

Περί έντεχνου… ψεύδους


Τις προάλλες σε κάποιο έντυπο, διάβασα δηλώσεις του – συμπαθέστατου κατά τ’άλλα κυρίου Γιάννη Κότσιρα, περί του έντεχνου ή μη ελληνικού τραγουδιού. Αχ πώς πονάει! Αχ και πώς πονάει.!
Μεταξύ άλλων λοιπόν ο κύριος Κότσιρας, αρνείται ότι το έντεχνο υπάρχει ή υπήρξε ποτέ. Αντιθέτως, υπάρχει καλό ή όχι λαϊκό τραγούδι. Επίσης ότι ο κύριος Ρέμος έχει δανειστεί τραγούδια-επιτυχίες του, όπως το «τσιγάρο» - κι αντίστοιχα, θα μπορούσε (κι ο Κότσιρας) να’χει πει τραγούδια του Ρέμου. Επίσης, την εποχή που τα cd του πουλούσαν 170-200.000 αντίτυπα, ο ίδιος ερμήνευσε Θεοδωράκη και «άξιον εστί» και τέλος ότι οι εμπορικότεροι τραγουδιστές είναι ο Γιώργος Νταλάρας, η Χαρούλα Αλεξίου και ο Γιάννης Πουλόπουλος (κυρίως λόγω <Δρόμου>). Γιαννάκη Λεβεντόπαιδο, Γιαννάκη ομορφόπαιδο, παμπόνηρε και παραμυθατζή – που θα’λεγε κι ο μετρ.
Αυτά αποθησαύρισα από την συνέντευξη– αν τα θυμάμαι και καλά βέβαια. Εν πάση περιπτώσει, σημασία δεν έχουν τόσο οι δηλώσεις, όσο το έντεχνο… ψεύδος, περί εντέχνου γενικότερα.
Παίρνοντάς τα ένα ένα να πούμε ότι, είναι πια κοινό μυστικό πως οι «όροι» στην τέχνη θεωρούνται και νοηματοδοτούνται από τους δημιουργούς-νονούς που τους πρωτοπαρουσιάζουν και τους λανσάρουν» κι ας μη κάνουμε το λάθος να τους συγχέουμε απόλυτα με την αυστηρή τους ακαδημαϊκή «σημασία» ετυμολογία. Αυτό κατ’αρχάς, εις απάντηση αυτών που αφελώς αναφωνούν: «έντεχνο; Μα τι θα πει έντεχνο; Και οι άλλοι δηλαδή τι έγραψαν, άτεχνο;».
Ο πρώτος που χρησιμοποίησε, αν θυμάμαι καλά, τον όρο, ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις όταν παρουσίασε στο Αθηναϊκό κοινό τη μουσική και τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, στη δεκαετία του 50. Και χρησιμοποίησε αυτόν τον όρο για να διαχωρίσει βεβαίως τη μουσική του από τον Τσιτσάνη και το Ρεμπέτικο, μα όχι μειωτικά, όπως πολλοί θέλουν να του καταλογίσουν. Απεναντίας, το εκτιμούσε, το ζήλεψε και δανείστηκε στοιχεία του πολλάκις. Ωστόσο, έθεσε τον όρο έντεχνο, για να περιορίσει τη δική του μουσική, η οποία απέχει από την μουσική μας παράδοση, κάτι που δεν συνέβαινε με τον Τσιτσάνη και το λαϊκό του τραγούδι ως φυσική συνέπειά της. Για την ιστορία, το πρώτο έντεχνο τραγούδι που μπορώ να θυμηθώ, είναι το «χάρτινο το φεγγαράκι» από τα μέσα της δεκαετίας του 40 και την παράσταση του Κ.Κουν «Λεωφορείον ο πόθος».




Εκτοτε, έχουν γραφτεί λαϊκά τραγούδια κολοσσοί όπως και σκουπίδια (Ινδικά ή εγχωρία) και αντιστοίχως, τεράστια έντεχνα όπως και κουρελαρίες! Ποιος χαρακτήρισε ποιοτικό (μόνο) το έντεχνο και το λαϊκό σώνει και καλά δευτεράντζα;
Αυτά τα λίγα ακροθιγώς, περί των δύο μεγάλων τάσεων που ταλανίζουν το Ελληνικό μας τραγούδι. Λαϊκό εναντίον έντεχνου λοιπόν και τούμπαλιν. Υπαρκτά και τα δύο. Ακμαία και τα δύο κι απόλυτα λειτουργικά στις εποχές και στο βίωμά μας. Τα νοιώθουμε, τα ακούμε, τα βρίσκουμε και τα δύο μέσα μας να αλληλοσυμπληρώνονται - και τον Βασίλη και τον Μάρκο και τον Μάνο κ.λπ. Πώς θα ακυρωθεί η ιστορία με δηλώσεις και αλχημείες που στόχο έχουν το ίματζ (την εικόνα μας) και την (έστω ερήμην μας) κονόμα μας;
Κι ερχόμαστε να απαντήσουμε (;) στον καλό μας φίλο τον Γιαννάκη τον Κότσιρα και να του πούμε: Βρε Κότσιρα, ο Ρέμος και η τρελοπαρέα του, όταν έχουν να γεμίσουν μαγαζιά 1000-2000 νοματαίων κάθε βράδυ, όχι το έντεχνο, αλλά και το «Υπερμάχω» θα άδουν, προκειμένου να γίνουν αρεστοί στην πλειοψηφία. Βεβαίως θα κινηθούν με θαυμαστή ευλυγισία από Φοίβο-Καρβελα ως Μπετόβεν κι από Βαμβακάρη ως Κότσιρα. Το ζητούμενο είναι, εσύ κύριε (Κότσιρα) γιατί δεν είπες Ρέμο; Και γιατί έπειτα από τις μεγάλες επιτυχίες σου, ερμήνευσες Θεοδωράκη (Άξιον εστί) και όχι Θεοφάνους ή Φοίβο, αφού το έντεχνο δεν υπάρχει; Γιατί είπες την «Αλεξάνδρεια» και όχι το «πες μας τι πίνεις»; Γιατί τρέχεις στα Ηρώδεια και στ’άλλα παλιονταμάρια και όχι σε μαγαζάρες όμως το Αθηνών (ή Αθηναίων) Αρένα; Και γιατί έκανες ξανά επιτυχία με το «πρώτη φορά» της αξέχαστης Ρ.Κουμιώτη ή με την επανέκδοση του «δρόμου»; Απροπό – ο Γιάννης Πουλόπουλος είναι εμπορικός λόγω «Δρόμου»; Κι ο Γλέζος με τον «Λόρκα»; Ο Π.Νερούντα με τον «Εμιλιάνο Ζαπάτα»; Ο Μαμαγκάκης με το «11 λαϊκά του Γ.Ρίτσου» και την «Ερωφίλη» του Χορτάτζη; Ο Γ.Σπανός με τις Ανθολογίες; Ο υπόλοιπος Πλέσσας; Το ότι ο Μίμης Πλέσσας έγραψε το «Βρέχει φωτιά στη στράτα μου» δεν σημαίνει πως έγινε και λαϊκός συνθέτης, για να’χεις εσύ έρισμα να επανεκδώσεις τον «Δρόμο»! Το ίδιο ισχύει και για τον Μ.Χατζιδάκι και το «είμαι αετός χωρίς φτερά», για τον Μ.Λοϊζο και το «δεν θα ξαναγαπήσω» με τον Καζαντίζη κ.λπ. κ.λπ.
Εντέλει, γιατί δεν επανεκτέλεσες Απόστολο Καλδάρα, Γιώργο Μητσάκη ή Ζαμπέτα; Δεν είναι σπουδαίοι αυτοί; Είναι και παραείναι, Εσύ δεν είσαι λαϊκός Γιαννάκη μου. Και δεν είσαι λαϊκός, γιατί είσαι έντεχνος Γιαννάκη μου, όπως και να χτυπά αυτό στο μυαλό σου. Όσο και να θέλεις να αποποιηθείς του όρου, προκειμένου να διευρυνθούν τα όρια του κοινού σου και της εικόνα σου. Δυστυχώς όμως, αυτά δεν αλλάζουν με δηλώσεις του νόμου 105, ούτε με δηλώσεις μετανοίας.
Η γυναίκα του Καίσαρα, δεν αρκεί να είναι (ή να λέει ότι είναι) λαϊκιά, πρέπει να της φαίνεται κι όλας. Οπότε… «λέγε ό,τι θες, λέγε…» …

19 σχόλια:

Δήμητρα είπε...

Έτσι πάει Ανδόνικε.Ότι το βαφτίσει ο παραγωγός βγαίνει το τραγούδι...
Ωραίο κείμενο .
Καλησπέρα είπα;;

Leviathan είπε...

akouga poli kotsira paliotera...ta exo kopsei ta ellinika pleon...filia kai kalo apogeuma!!

VAD είπε...

Ελα βρε Ανδρόνικε ,σου λέει ένα τραγούδι ή ενα είδος τραγουδιού; τ'ακούς στην κατάλληλη στιγμή,δε σου λέει!πάμε γι άλλα,ρε μελαχροινάκι με πότισες φαρμάκι!Τώρα αν ο Κότσιρας είπε τα δικά του,εντάξει,είναι Κότσιρας , σκέφτεσαι να χρειαζόταν να εμβαθύνεις στα υψηλά νοήματα της Θώδη;
Αντε,πάμε:Στο τσιγάρο που κρατώ...

Ανδρόνικος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ανδρόνικος είπε...

Μη μου κολλήσετε τώρα με τον Κότσιρα.

Αφορμή πήρα από τις δηλώσεις του, για να εκφράσω τις απόψεις μου
για το έντεχνο τραγούδι,
αλλά και να καυτηριάσω αυτήν την γενικευμένη επίθεση εναντίον του έντεχνου,
προκειμένου να "φανούμε" πιο φιλολαϊκοί.

Ε λοιπόν με τραγούδια όπως "θα
σπάσω εφτά ποτήρια", το "νά'χα δυο
ζωές" και το "τσιγάρο" δεν είσαι λαϊκός. Είναι τραγούδια συναυλιακά ή για μουσικές σκηνές.

Εγώ (μουσικά) είμαι μαζί του,
αλλά μ'αυτά που λέει
νοιώθω ότι εκείνος πια δεν είναι μαζί μου!

marianaonice είπε...

Πες τα Χρυσόστομεε!!
:))))

b|a|s|n\i/a είπε...

έντεχνο, άτεχνο, ποιοτικό, εμπορικό, απλά ότι ακούγεται καλά στο αυτί και την ψυχή

ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ είπε...

Μπράβο, τοποθετείσαι πολύ σωστά, ξεκαθαρίζεις εμπεριστατωμένα την όποια παρεξγημ;eνη απόδοση στον όρο "έντεχνο" και αποδίδεις τα του Καίσαρος τω Καίσαρι....

Τυχαία επιλογή από Χαρούλα, με αγάπη για σένα

Χαίρομαι που είσαι και πάλι κοντά μας,

Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιές

leondokardos είπε...

Πολύ ωραία η ανάλυσή σου φίλε Ανδρόνικε. Δε θα ισχυριστώ οτι είμαι αυθεντία στο ελληνικό τραγούδι, όπως και αν το πείς, λαΐκό, ρεμπέτικο, ελαφρολαΐκό κτλ.
Θα πώ όμως οτι ο όρος "τέχνη" και άρα και "ένετχνο" έχουν χάσει την έννοιά τους και ο καθένας ερμηνευει τις λέξεις αυτές για να αυτοπροβληθεί όπως τον βολεύει.
Προφανώς κι ο Κότσιρας αυτό έκανε.
Νομίζω οτι εκείνο που αξίζει είναι να απολαμβάνει ο καθένας μας ενα τραγούδι που του αρέσει, που τον συγκινεί,ασχέτως.... τεχνικής ανάλυσης....
Καλή βδομάδα.

ioannis_the_great είπε...

Ο κότσιρας και οι άλλοι έχουν καταντήσει παιχνίδακι του Μαρκετινγκ και των επικοινωνιόλογων

mrs Smith είπε...

Tις διάβασα και εγώ τις δηλώσεις του Κότσιρα (που τον ακούω παρεπιπτόντως), αλλά με αυτά που έγραψες ξεκαθάρισα μέσα μου τι ήταν αυτό που δεν μου άρεσε.
Ενδιαφέρουσα η ιστορική αναδρομή που αφορούν τους 2 όρους. Να τα ξεμπλέκουμε και εμείς μέσα στο μυαλό μας.

Η μουσική είναι της ψυχής υπόθεση Ανδρόνικε, και αυτή δεκάρα δε δίνει για τις ταμπέλες και πως βαφτίζεται κάθε είδος μουσικό.
Μόνο ότι την γεμίζει, ότι την συνεπαίρνει, με ότι συντονίζεται κάθε στιγμή.
Δηλαδή...και εγώ μαζί σου είμαι :))))
Καλή σου ημέρα :)

Leviathan είπε...

apla prospa8ei na poulisei... auto leo ego...tora oi tabeles de me noiazoun..saresei or de saresei..auto metraei...filia!bubz

το αερικό είπε...

Θα συμφωνησω απολυτα με τον φιλο μας Ioannis the great.
O Γ.Κοτσιρας εχει λοξοδρομησει τοσο πολυ που εχει χασει τελικα τον δρομο!
Ασε που κανοντας ζαπινγκ επεσα πανω στο φεστιβαλ τραγουδιου και συγκεκριμενα στο αφιερωμα για τον Μ.Πλεσσα στο οποιο τραγουδουσε και τρομαξα να τον γνωρισω...Οταν αλλαζεις μουσικη ροτα , αλλαζει και η φατσα σου; Ημαρτον Παναγια μου!
Καλησπερα Ανδρονικε!

spy είπε...

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΦΙΛΕ!! ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΑ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΛΕΣ!

Τρελός του Χωριού είπε...

kapote mathites tou sokrati ,esteilan stous delfous gia na mathoun apo ton apolona poios itan o pio sofos anthropos . TO manteio apantise meso tou theou ,pos einai o Sokratis. Otan tou to eipane ,autos aporise giati den eneiothe sofos .Poso malon sofoteros ollon. Min mporontas omos na amfisbitisei ta logia tou Apollona , epsakse ton logo tou na einai autos sofoteros ton allon. Suzitontas me arketous pneumatikous andres tis epoxis , katalabe pos itan sofoteros mono se ena pragma. Stin epignosi oti epeidei einai polu kalos se enan tomea den sumainei pos einai sofos se ola. Den perimeno o Kotsiras na ginei Sokratis. Apla tha eithela na tou steilo kapote tin apologia tou Platona .
:))))

Roadartist είπε...

Κάποτε κατηγορούσαν το ρεμπέτικο..Συμφωνώ..Σημασία έχει τι "μιλάει" μέσα σου.. και μόνο αυτό..

Ελευθερία Αραβανή είπε...

ωραίος ο σχολιασμός..περί μουσικών δρώμενων..σύγχρονων δρώμενων...όσοι μπαινουν στην διαμάχη αυτή μάλλον κάτι πρόβλημα έχουν...νομίζω...

τo τέρας της «αμάθειας» είπε...

«Τα τραγούδια είναι ευχή!»

Καλησπέρα :)

Spyros είπε...

Πολύ καλό blog! Διαβασα με ενδιαφέρον την απαρχή του όρου έντεχνο όσων αφορά το ελληνικό τραγούδι.
Ο Χατζηδάκης έβαλε αυτόν τον όρο στην καθημερινότητά μας, αν ήταν ένας καλλιτέχνης που δεν τον χωράει καμία ταμπέλα.
Κάθε νέος όρος με την αρχική σημασία του, έρχεται στο πέρασμα του χρόνο αντιμέτωπος με χιλιάδες διαφορετικές ερμηνείες. Η κάθε ερμηνεία επιδρά στον όρο όπως το πλύσιμο στους εξήντα βαθμούς επιδρά στα χρωματιστά μας. Όταν στο τέλος μπαίνουν κι αυτά τα πρόστυχα εισαγωγικά, ο όρος παρ όλη την αρχική του λάμψη έχει καταντήσει ένα κουρέλι για ξεσκόνισμα. DOESNTFITINATAG

http://www.youtube.com/watch?v=xFVWeMchxj0&feature=channel_page